(Firma: Xan Fernández Carrera | Lugar: muxía)
O pasado domingo 13 de maio, a Costa da Morte perdía un dos seus persoeiros de maior relevancia e singularidade, Ramón Caamaño Bentín, un anténtico muxián, pero de espíritu universal. A súa figura e obra sobrepasaban os límites da súa Muxía natal e da propia comarca.
Resulta difícil valorar cal das dúas facetas: personalidade e obra, é máis importante. Quen coñecese a Caamaño decatarase do gran personaxe que había tras daquel ollar atento e observador. Gran conversador, co que se pasaban as horas sen decatarse, e sempre disposto a amosar a súa obra ou contar as súas lembranzas.
Foi o mellor embaixador que tivo Muxía e a Costa da Morte. Gustáballe recibir e falar cos visitantes que se achegaban á punta da Barca, explicarlles a lenda das pedras e da Virxe, informarlles de todo o que podían ver no seu percorrido por esta terra, e para que marchasen máis ledos do lugar, abalar a Pedra.
Remataba sempre facendo amizade coas persoas que conversaba e carteábase con elas. Así escribiu e recibiu infinidade de cartas, das que levaba relación diaria. Por iso tiña amigos en múltiples lugares e a diario recibía visitas na súa casa.
Tiña moito que contar, engaiolaba a quen se lle achegase. A súa memoria era un libro con miles de páxinas nas que se recollían as aventuras da súa infancia, os inicios coa fotografía, as andainas polos pobos proxectando películas, os anos que pasou na fronte de Teruel, a súa vida profesional e outros.
Unha gran afección
Para este fotógrafo muxián, a fotografía sempre foi unha gran afección, que ademais durante algúns anos, tamén se converteu en profesión que lle axudou a sacar adiante a familia. Foi un adiantado do seu tempo porque tivo a intuición de que fotografar escenas da vida rutinaria dos mariñeiros ou da xente do campo, significaba deixar documentos históricos dun notable valor.
Ningún historiador podería plasmar a historia da Costa da Morte sen consultar o arquivo fotográfico de Caamaño. Quen mellor que as súas fotografías nos poden explicar como eran as vilas de Fisterra, Corcubión, Cee, Muxía ou Camariñas hai oitenta anos? Quen nos achega mellor ao mundo da pesca, aos traballos agrícolas, ás festas e romarías, á vida social da Costa da Morte do século XX?
Desde o ano 1924, cando contaba tan só dezaseis anos, que tirou as súas primeiras fotografías, ata mediados do anos noventa, Caamaño non deixou de captar coa súa cámara imaxes deste Fisterra galego. Son moitos os milleiros de fotos que nos deixou, cada unha un documento, unha páxina da nosa historia. Aínda non percibimos suficientemente a importancia do legado que nos transmitiu.
En vida tivo certos recoñementos do seu traballo, pero merecía moitos máis. Unha proba de que a súa obra non foi o suficientemente valorada vímola o día do seu enterro, ao que non acudiu ningunha autoridade, non obstante penso que el se debeu sentir igualmente compracido porque foi despedido no lugar que el máis quería, no santuario da Barca, pola súa familia e os seus amigos
Entradas
14 comentarios:
........COMO HOMENAXE.........
-----------------------------------
Ramón Caamaño Bentín xunto con Gonzalo López Abente son os dous persoeiros máis relevantes da vida cultural da vila de Muxía.
Gracias a este muxián as imaxes das xentes, das paisaxes e dos naufraxios da Costa da Morte espalláronse dentro e fóra da xeografía galega.
Ramón Caamaño nace no ano 1908 en Muxía; fillo único, o seu pai ao pouco de nacer el emigra a Cuba e México onde se adica á venda de encaixe que a súa dona lle envía de Muxía. Debido aos ingresos que o seu pai manda, a infancia de Ramón desenvólvese sen dificultades. Ao cumplir os oito anos o seu pai mándalle unha máquina de cine con algunha película, que proxectaba aos rapaces e rapazas de Muxía, a quen lles cobraba a entrada en alfinetes que logo vendía ás palilleiras.
Este rapaz, que quería ser electricista mais a súa nai quixo encamiñalo para que aprendera o oficio de carpinteiro, cando ten dezaseis anos e cos aforros que gardaba nun peto de barro decide mercar a súa primeira máquina fotográfica. Era unha máquina de caixa que tiraba as fotos sen enfocar.
A partir do ano 1925 comeza a fotografiar todo o mundo que o rodea: mariñeiros, campesiños, naufraxios, paisaxes, postas de sol, romarías,… Neste afán refléxase a súa categoría de artista, xa que ningún fotógrafo do seu tempo que non tivera esta vocación tiraría fotos do mundo cotián no que vivía porque resulta difícil decatarse de que co paso do tempo estas fotos serán documentos importantes para a historia dun pobo.
No ano 1927 compra unha máquina “Pathe Baby” para proxectar cine, coa que vai levar un grande acontecemento a moitas aldeas e vilas desta comarca, convertindo en salas de cine bares, garaxes, escolas de palilleiras, etc. Foi así como as xentes da zona poideron ver películas como “Miguel Strogoff”, “El correo del Zar”, “Una misión extraña”, … películas ás que el mesmo lles daba voz a través dos seus comentarios.
Decatándose a súa nai da verdadeira vocación do fillo, decidiu mandalo a Santiago para que perfeccionase a súa técnica. Así pasará en Compostela os invernos dos anos 29, 30 e 31, onde traballará co fotógrafo santiagués Kasado que lle ensinará entre outras cousas a técnica de colorear fotos a través de ácidos.
No ano 1932 coñece a Tereixa Louro, durante una tempada que bota na vila de Porto do Son, a que cinco anos máis tarde se convertirá na súa dona.
No ano 1937, xa casado, cambia o seu domicilio á vila de Cee, onde monta un estudio coa finalidade de obter uns ingresos necesarios para manter a familia. Son anos nos que se centra principalmente en fotos de estudo, colaborando no traballo tamén a súa dona.
Cando no ano 38 é mobilizado co motivo da Guerra Civil ao frente de Aragón, leva con el a cámara “West-Pocket”, que vai ser a súa compañeira inseparable, tirando fotos en circunstancias difíciles, chegando, como el nos conta, a revelar as fotos entre as ramaxes. Desta época conserva unha longa colección de fotos de guerra.
Á volta da contenda continua co seu estudo de Cee, aínda que a súa actividade esténdese a toda a comarca, principalmente ás vilas de Corcubión e Muxía; con esta última nunca perderá o contacto pois era onde dispoñía da casa que lle deixaran os seus pais.
Caamaño, aínda que se retirou aos 67 anos, nunca deixou de tirar fotos de calquera acontecemento que ocorrera na zona. A partires desta data a súa vida transcorre entre as vilas de Corcubión e Muxía. Durante a época do verán podémolo atopar ao pe do Santuario da Barca, agardando aos visitantes que se achegan a este lugar, cos que conversa, ofrecéndolles desinteresadamente a súa información e se cadra venderlles algunha das súas postais ou o seu libro-guía de Muxía que el mesmo editou no ano 1982.
Durante a súa longa vida profesional, Caamaño recibiu varios homenaxes e obtivo diversos premios e condecoracións. As súas fotos aparecen en moitas revistas e xornais: La Voz de Galicia, El Ideal Gallego, Hijos de Mugía, Alborada, etc., estas dúas últimas editadas en Buenos Aires.
Nos últimos anos fixo exposicións da súa obra en Muxía, Carballo, Corcubión, Fisterra, Vigo e Ourense.
No ano 1989, e co motivo da súa exposición en Vigo, publicouse un álbum monográfico con fotografías súas que van desde o ano 1924 ata 1970.
A fotografía de Caamaño danos unha visión da sociedade rural galega posto que a maioría das xentes retratadas son mariñeiros e labregos que recolle a súa cámara durante as súas viaxes pola zona ou que acoden ao seu estudo para tirar unha foto e enviárllela aos seus familiares de alén do mar. Nelas vemos corpos inmóbiles e rostros serios, cun certo respeto ante a cámara.
Ramón Caamaño tivo sempre un afán de trascendencia e permanencia das cousas; por iso gusta de conservar todo canto chega ás súas mans: máquinas fotográficas, folletos, carteis, libros, correspondencia e todo tipo de obxectos persoais. O seu arquivo fotográfico está formado por máis de 6.000 copias fotográficas e preto de 20.000 clisés, o que nos da idea da magnitude da súa obra.
Que lengua es esa? Portugues? Catalan? O?
É galego, hombre!
dende aqui o meu homenaxe a CAAMAÑO,pos o recordo q teño del, e chegar a Barca e explicarme a historia das pedras, e tiñañe que decir:
CAAMAÑO que eu son de aquiiiiiii
Unha ollada ós habitantes da Costa da Morte durante a primeira metade do século XX. Histórica, sociolóxica e antropoloxicamente interesante. Pero non menos dende o punto de vista fotográfico. Porque é como se fixesemos unha viaxe por eses tempos onde o acto de retratar se revestía dunha solemnidade que hoxe, coa popularización da fotografía, resulta difícil de comprender. Son retratos de Ramón Caamaño, fotógrafo muxián, como el gusta referenciarse. Un artigo de Roberto Ribao sobre a exposición que, ata o 7 de abril, podemos visitar no Centro Cultural Caixanova, en Vigo.
- 09:23 03/04/2002
Tags:
Realismo nesas faces curtidas, nesas expresións nostálxicas e nesas mans inchadas polo esforzo. E ficción neses fondos idealizados que contrastan cunha realidade social menos quimérica.
Fotógrafo autodidacta, comeza a facer fotos con só dezaseis anos. Tamén curioso personaxe, editor e coleccionista de postais e mesmo emprendedor novo que levou o cinema polas aldeas, practicando unha singular polivalencia que o levaba a retratar a xente de día e a proxectar películas polas noites. Negocio completo. Pero tamén emoción. Para moitos foi unha especie de mago que verteu neles a luz do cinema por primeira vez. Ollos novatos e inocentes que recibiron con asombro aquel estraño invento que portaba aquel muxián novo de aspecto fráxil, enchendo o aire de luces e sombras.
Testemuños dunha época
Dende o pasado 28 de febreiro, o Centro de Estudos Fotográficos e Caixanova ofrécennos unha interesante escolma da obra de Ramón Caamaño, centrada na súa faceta retratística, que vai dende que comezou a facer fotos, a finais dos anos vinte, ata case a metade do século pasado. Malia tratarse duns retratos austeros, sinxelos e, na maior parte dos casos, funcionais, posúen unha enorme capacidade descritiva e expresiva. As diferencias sociais e económicas e as condicións de vida da xente agroman nas faces (unhas endurecidas e outras máis doces), nas cadeas dos reloxos, nas mans inchadas, nas mangas curtas, nos traxes remedados, no calzado... En xeral, a roupa, os peiteados e a actitude das persoas fálannos dun contorno social que vivía alonxado dos aires de apertura cosmopolita que se respiraban nas principais cidades galegas a finais dos vinte e primeiros dos trinta.
A vestimenta acada unha gran relevancia, reforzada polo espacio temporal que temos que desandar, malia que non se poida facer un comentario homoxéneo pola análise descritiva da roupa. Nuns casos albíscase certa modernidade nalgúns cortes e nalgún vestido, se temos en conta que estamos falando dun espacio rural. Noutros, o estado da roupa denota carencias. Tamén se intúe a práctica común de vestir para a foto o mellor que tiñan no armario. John Berger escribiu hai tempo sobre unhas mans demasiado grandes e uns traxes demasiado axustados, cando se refería á coñecida foto dos tres labregos que se dirixían ó baile, de August Sander. Algúns dos retratos de Caamaño tamén son portadores dese desaxuste entre traxe e condición social. A xente vestía as súas mellores roupas para o retrato, cousa que, seguindo a indicación de Berger, non nos impide albiscar hoxe cal era a súa verdadeira clase social. Mans inchadas e voluminosas denotan un esforzo físico diario, roupas axustadas e incluso curtas remiten a escaseza, a traxe vello, a préstamo...
Retrato e solemnidade
Con todo, outra vez á solemnidade, naqueles tempos onde o fotógrafo era posuidor dunha certa autoridade. Quizais os fotógrafos rurais galegos non chegaron a ter a consideración de heroe moderno, ó estilo do aviador ou do antropólogo, como nos contou Susan Sontag cando se referiu ó oficio de fotógrafo durante os anos vinte. Pero si é certo que a profesión gozaba de certo prestixio e o acto de fotografar era revestido dunha aura de formalidade. Algo queda diso nas expresións dos retratos do fotógrafo muxián. Quizais porque para moitos dos retratados fose a primeira vez que vivían esa experiencia. Resulta curioso que iso ocorra cos nenos, que substitúen a levidade formal característica da súa idade por unha sentida transcendencia. Sen embargo, non se profana a dignidade das persoas. Caamaño, como ocorre no caso de Virxilio Vieitez, coñece a moitas das persoas que retrata e o seu contorno social, o que lle permite reflectir cunha exquisita dignidade a súa condición.
O interese fotográfico de Caamaño reside na singular expresividade que acada en moitos dos seus retratos, malia responder a encargas funcionais e ser feitos con sinxeleza e precariedade de medios. Esa forza visual provén de distintas actitudes dos suxeitos. Unhas veces, dunha curiosa naturalidade. Outras, as máis, dunha mestura de incomodidade, tensión e solemnidade. Pero todos remiten ás mesmas constantes: a dureza da vida ou o orgullo da prosperidade, o vencello familiar, a dignidade e, sobre todo, a ausencia... Porque esta agroma, paradoxalmente, en moitos dos retratos colectivos. Cando aparecen as mulleres rodeadas de nenos pequenos ou cos fillos xa maiores, sentimos a falta do pai, que puidera estar en América, ou falecido, ou desaparecido no indómito mar. Mesmo sen saber o que puido ter acontecido, percibimos a ausencia nas súas miradas.
Cadeiras e maceteiros aparecen como substitutivos funcionais das clásicas columnas de estudio que servían para apoiarse e reducir a tensión ou o movemento. Aquí, cando ó realismo dos rostros, da roupa e da naturalidade dos suxeitos se lle engaden eses ou outros elementos (plantas, panos, coxíns...), ou cando se ficciona un contorno con eses fondos idealizados de estética burguesa da época, pérdese, en parte, a inocencia do sinxelo. Sen embargo, a sinxeleza torna virtude cando aborda o retrato dos mortos sen dramatismo, cunha naturalidade limpa e delicada. Mesmo cando o morto aparece acompañado dos seus familiares.
Hai retratos sorprendentes, como o desas dúas mulleres con dous nenos espidos sentados nunha cadeira no medio da horta. Ou como algúns retratos a dúo de irmás e irmáns, onde funciona unha estraña ambigüidade a partir da semellanza física, da mímese da vestimenta e dunha conivencia postural premeditada que reforzan a súa potencia visual (de novo, August Sander). Aquí, o rito social do retrato sobrepasa o seu carácter funcionalista.
Pegada do que non vemos
Sempre me fascinou a fotografía antiga que sabe contar o seu tempo. E os retratos de Caamaño son falangueiros, na súa inocencia e na súa austeridade. Pero da súa obra sobrancea ese estraño espírito ambiguo que agroma dalgúns retratos, inquedos e desconcertantes, que semellan dar creto a aquela máxima de Diane Arbus: “unha fotografía é un segredo acerca dun segredo”. Misterio que repousa nalgunhas faces dos retratos de Caamaño, un fotógrafo que quixo “deixar recordos de canto vían os meus ollos”. Pero el non sabía que tamén ía deixar pegada do que non vemos, do que moitas veces vive agochado de nós. E temos a fotografía para nolo revelar.
Gracias Caamaño por habernos dejado un legado maravilloso, recuerdos que nunca se podran se podran de borrar de nuestra memoria, como tus charlas en la punta de la Barca y maravillosas fotografias que nunca podran borrarse de nuestras retinas.
Gracias por haber retratado a nuestras familias a las que hemos conocido a traves de tus fotografias.
Gracias por haber dado a conocer, de manera grafica, la historia de nuestro pueblo.
Gracias por haber llevado a mucha gente la ilusión a traves de tu maquina de cine.
Mil gracias por haber sido como eras, siempre te recordaremos y en la punta de la Barca habra siempre un lugar que sera el "sitio de Caamaño".
Ahora ya solo podemos esperar que algun dia recibas el reconocimiento que te mereces y que tu museo te consolide por que si no es asi todos nosotros perderemos algo importante de nuestra historia.
Los Muxianes siempre te recordaremos.
Siempre recordaré a Caamaño con su percepción de lo que se debe fotografíar. "A Costa da Morte" pierde a unos de su mayores fotógrafos. Lo sentí en el alma.
wena!!
Como descendiente de un muxian, recuerdo la figura de Caamaño, siempre explicando al visitante la historia y los significados de las piedras d'a Barca.
Sé que se publicó un primer libro de fotografías, el cual no pude conseguir. Si alguien lo tiene, me gustaría ver una de mis antecedentes, la familia de Dña. María Santos. Gracias.
aempre quixen coñecer a este home,a este gran fotógrafo...compartimos a mesma paixon ,a fotografia q estudamos en distintas épocas e na mesma cidade pero seguramente coa mesma paixón pola fotografia ...doéum non podelo coñecer nunca..
un saúdo dende compostela
Andrea
Visita de cortesia
Business Intelligence
Enhorabuena!
Saludos
It is the last chaos gold which make me very happy these days, my brother says lastchaos gold is his favorite games gold he likes, he usually buy some lastchaos money to start his game and most of the time he will win the buy last chaos gold back and give me some cheap lastchaos gold to play the game.
Publicar un comentario